W dniu 1 lipca 2015 r. weszła w życie nowa ustawa o obligacjach. Chociaż jest to zupełnie nowa ustawa, to jednak w dużej części jej zapisy są tożsame z dotychczas obowiązującą ustawą z 1995 roku. Niemniej jednak wprowadzono do niej szereg zmian i uzupełnień, które wynikały z potrzeb praktyki rynkowej. Wydaje się, że nowa rozwiązania ustawowe powinny dobrze przysłużyć się rozwojowi rynku obligacji w Polsce.

Nowa ustawa jest zdecydowanie obszerniejsza – zawiera 112 artykułów, obowiązująca wcześniej ustawa z 1995 roku zawierała tylko 46 artykułów. W stosunku do starej ustawy czytelność nowej ustawy o obligacjach została ulepszona poprzez wprowadzenie odrębnych rozdziałów, w których określono:

• rozdział pierwszy – przepisy ogólne,
• rozdział drugi – rodzaje obligacji,
• rozdział trzeci – zabezpieczenia obligacji,
• rozdział czwarty – sposoby i warunki emisji obligacji,
• rozdział piąty – instytucję zgromadzenia obligatariuszy,
• rozdział szósty – wykup, umorzenie i odtworzenie obligacji,
• rozdział siódmy – instytucję banku-reprezentanta,
• rozdział ósmy – przepisy karne,
• rozdział dziewiąty – przepisy zmieniające inne ustawy i przepisy końcowe.

Postanowienia nowej ustawy o obligacjach zakładają w szczególności (według kolejności artykułów aktualnej ustawy):

• doprecyzowanie podmiotów, które mogą emitować obligacje,
• wprowadzenie do ustawy przepisów o zgromadzeniu obligatariuszy,
• wprowadzenie swobody ustalania wysokości oprocentowania obligacji,
• określenie terminu przedawnienia roszczeń z obligacji,
• wprowadzenie możliwości emisji nowych rodzajów obligacji,
• rozwinięcie oraz doprecyzowanie dotychczasowych zapisów dotyczących zabezpieczenia obligacji.

Wydaje się, że nowe rozwiązania ustawowe jednoznacznie rozstrzygają niektóre z dotychczasowych wątpliwości co do emisji obligacji. Zwłaszcza nowe przepisy dotyczące terminu ustanowienia zabezpieczenia i administratora zabezpieczeń oraz wprowadzenie przepisów o zgromadzeniu obligatariuszy powinny wyeliminować dotychczasowe problemy w praktyce emisji obligacji. Tym samym uczestnicy rynku obligacji w warunkach obowiązywania nowej ustawy w zdecydowanie większym stopniu będą mieli pewność prawidłowego korzystania z jej przepisów.

Precyzyjne określenie potencjalnych emitentów obligacji – art. 2 nowej ustawy o obligacjach

W dotychczasowych przepisach wątpliwości budził możliwy krąg podmiotów uprawnionych do emisji obligacji. Nowe przepisy doprecyzowują, że emisję obligacji mogą prowadzić również podmioty prowadzące działalność gospodarczą poza granicami RP oraz spółki celowe, stworzone specjalnie w celu wyemitowania obligacji.

Zgromadzenie obligatariuszy – art. 6.3 oraz rozdział 5 nowo obowiązującej ustawy o obligacjach

Wprowadzenie przepisów o zgromadzeniu obligatariuszy, jako reprezentacji ogółu osób uprawnionych z obligacji, jest jedną z najważniejszych zmian nowej ustawy o obligacjach. Dotychczas obowiązująca ustawa co prawda nie zakazywała takiej możliwości, więc część z emitentów wprowadzała do warunków emisji obligacji różne zapisy dotyczące możliwości zwołania takiego zgromadzenia. Aktualne przepisy sankcjonują prawnie jednolite zasady zwoływania zgromadzenia obligatariuszy, uczestnictwa obligatariuszy w zgromadzeniu oraz prawo podejmowania decyzji (uchwał), które umożliwiają zmianę warunków emisji.

Wprowadzenie do warunków emisji zapisów o zgromadzeniu obligatariuszy nie jest obligatoryjne – o możliwości powołania zgromadzenia decyduje emitent poprzez odpowiednie zapisy w warunkach emisji.

Kluczowym uprawnieniem zgromadzenia obligatariuszy jest możliwość zmiany warunków emisji, poprzez uchwalenie zmiany przez zgromadzenie, pod warunkiem zgody emitenta na taką zmianę. Zgodnie z ustawą zmiany kwalifikowanych warunków emisji zapadają większością ¾ głosów, a w przypadku obligacji dopuszczonych do obrotu na rynku regulowanym lub wprowadzonych do alternatywnego systemu obrotu zmiana kluczowych warunków emisji wymaga zgody wszystkich obligatariuszy obecnych na zgromadzeniu. W przypadku, gdy uchwały zgromadzenia obligatariuszy zostaną podjęte z naruszeniem ich praw lub interesów, ustawa umożliwia obligatariuszom zaskarżanie takich uchwał.

Nowe przepisy są korzystne zarówno dla emitentów jak i obligatariuszy. Z punktu widzenia emitenta nowe zapisy ustawowe umożliwiają prawnie usankcjonowane działania w sytuacji gdy zajdzie potrzeba zmiany warunków emisji lub, przykładowo, zmiany przedmiotu zabezpieczenia obligacji. Z drugiej strony reprezentacja obligatariuszy powinna przyczynić się do zwiększenia atrakcyjności obligacji, poprzez możliwość wpływu na działania emitentów, co umożliwia obligatariuszom lepszą niż dotychczas obronę ich interesów.

Odsetki maksymalne – art. 12 ustawy o obligacjach

W obecnie obowiązującej ustawie o obligacjach przywrócono zlikwidowany w 2005 roku przepis o swobodnej możliwości ustalania wysokości oprocentowania obligacji. Dzięki aktualnym przepisom emitenci mogą dowolnie ustalać oprocentowanie obligacji – mogą one zostać ustalone na poziomie wyższym od odsetek ustawowych.

Termin przedawnienia roszczeń z obligacji – art. 14 aktualnej ustawy o obligacjach

Dotychczas obowiązujące przepisy budziły wątpliwości czy w zakresie odsetek od obligacji nie należy stosować wynikającego z Kodeksu Cywilnego 3-letniego terminu przedawnienia roszczeń obejmującego świadczenia o charakterze okresowym. Nowa ustawa o obligacjach wyraźnie wskazuje, że roszczenia wynikające z obligacji, w tym roszczenia z tytułu odsetek, przedawniają się z upływem 10 lat.

Nowe rodzaje obligacji – art. 22 i 23 obowiązującej obecnie ustawy o obligacjach

W nowej ustawie o obligacjach ustawodawca wprowadził możliwość emitowania dwóch nowych typów obligacji – obligacji podporządkowanych oraz obligacji wieczystych.

Obligacje podporządkowane to niezabezpieczone obligacje, z których zobowiązania, w przypadkach upadłości lub likwidacji emitenta obligacji, będą zaspokajane po zaspokojeniu wszystkich innych wierzytelności przysługujących wierzycielom wobec tego emitenta. Inaczej mówiąc roszczenia z obligacji podporządkowanych będą realizowane na samym końcu, czyli dopiero po zaspokojeniu wszystkich innych wierzycieli emitenta, na równi z właścicielami emitenta (oczywiście o ile emitent będzie miał na to jeszcze niezbędne środki).

Obligacje wieczyste – są to obligacje, które nie podlegają wykupowi i uprawniają obligatariusza do otrzymywania odsetek przez czas nieoznaczony – emitent płaci obligatariuszowi odsetki w formie renty wieczystej. Obligacje wieczyste stają się wymagalne w przypadkach ogłoszenia upadłości bądź otwarcia likwidacji emitenta lub gdy nastąpi zwłoka emitenta w wypłacie wynikających z obligacji świadczeń pieniężnych przysługujących obligatariuszom.

Zabezpieczenie obligacji – rozdział 3, art. 28 i 29 ustawy o obligacjach

W zakresie zabezpieczenia obligacji stara ustawa była wyjątkowo nieprecyzyjna co budziło poważne wątpliwości, związanych szczególnie z terminem ich ustanowienia oraz możliwością ustanawiania zabezpieczenia obligacji wyłącznie przy wykorzystaniu instytucji administratora hipoteki lub zastawu.

W zakresie terminu ustanawiania zabezpieczeń dotychczasowy przepis mówił, jedynie że obligacje nie mogą być wydawane przed ustanowieniem zabezpieczeń przewidzianych w warunkach emisji, co w praktyce rynkowej bywało w różny sposób omijane. Zgodnie z nowymi przepisami obligacje nie mogą być wydawane przed ustanowieniem zabezpieczeń przewidzianych w warunkach emisji, chyba że z warunków emisji wynika, że zabezpieczenia zostaną ustanowione po wydaniu obligacji. Nowe przepisy są więc w tym zakresie zdecydowanie bardziej elastyczne i dostosowane do potrzeb rynku.

Ponadto w nowej ustawie istnieje możliwość ustalenia, oprócz administratorów zastawów i hipotek, również ogólnie określonych „administratorów zabezpieczeń” działających na rzecz obligatariuszy, a więc administratorów wszelkich rodzajów zabezpieczeń, np. weksli czy poręczeń majątkowych.

Podsumowanie

Obowiązująca od początku lipca 2015 roku ustawa o obligacjach jest zdecydowanie bardziej uporządkowana i precyzyjna niż jej poprzedniczka. Nowe przepisy bardziej odpowiadają potrzebom uczestników rynku obligacji i jasno wyjaśniają istniejące dotychczas poważne wątpliwości. Można więc mieć nadzieję, że rozwiązanie opisanych powyżej istotnych problemów, przyczyni się do dalszego, swobodnego rozwoju rynku obligacji w Polsce.