Co to jest obligacja?

Sens ekonomiczny, czyli kto, jak i po co emituje obligacje?

Rodzaje oprocentowania obligacji

Co zyskuje obligatariusz?


 

Co to jest obligacja?

 

Obligacja jest papierem wartościowym, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Świadczenie emitenta może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny. Zwykle emitent zobowiązuje się do wypłacania odsetek od zaciągniętego długu (płatności kuponowych). W przypadku obligacji zerokuponowych, które są instrumentem dyskontowym, dłużnik emituje obligacje poniżej ceny nominalnej (z dyskontem) i nie wypłaca okresowych płatności kuponowych. Emitent zobowiązuje się również do wykupu obligacji w określonym terminie (terminie zapadalności). Przykładem świadczenia niepieniężnego może być prawo przeznaczenia obligacji komunalnej na wykup mieszkania od gminy i uzyskania z tego tytułu zniżki w płaconej cenie.


 

Sens ekonomiczny, czyli kto, jak i po co emituje obligacje?

 

Emitenci

Obligacje emitowane są m.in. przez Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego, przedsiębiorstwa, banki komercyjne, a ostatnio aktywnymi emitentami obligacji stały się również banki spółdzielcze.

 

Sposoby przeprowadzenia emisji

Emisja obligacji może być przeprowadzania w drodze oferty publicznej lub prywatnej. Oferty publiczne skierowane są do szerokiego kręgu inwestorów i reklamowane w prasie, internecie czy tv. Informacje o ofercie prywatnej mogą być przekazane do co najwyżej 149 inwestorów. Szerokie działania reklamowe w przypadku ofert prywatnych nie mogą być przeprowadzane.

 

Cel emisji obligacji

Emisja obligacji jest jednym ze sposobów finansowania. Stanowi alternatywę dla zaciągnięcia kredytu bankowego lub pożyczki. Może być ona tańsza i łatwiejsza do przeprowadzenia niż pozyskanie kredytu. Emitent ma możliwość elastycznego ustalenia wszystkich parametrów obligacji, m.in. oprocentowania, częstotliwości wypłaty odsetek czy wcześniejszej częściowej lub całkowitej spłaty obligacji. Obligatariusz z kolei zyskuje możliwość uczestniczenia w finansowaniu firm lub przedsięwzięć, otrzymując w zamian odsetki wyższe niż oprocentowanie lokat bankowych.


 

Rodzaje oprocentowania obligacji

 

Obligacje o stałym oprocentowaniu

Emitent zobowiązuje się do wypłaty regularnych płatności odsetkowych (kuponów) obliczanych w oparciu o stałą stopę procentową. Oprocentowanie takich obligacji nie zmienia się w żadnym okresie odsetkowym od chwili emisji aż do wykupu – obligatariusz otrzymuje w każdym okresie odsetkowym taką samą kwotę odsetek. Obligacje o stałym oprocentowaniu zapewniają zysk o stałej wysokości, również w warunkach spadających stóp procentowych.

 

Obligacje o zmiennym oprocentowaniu

Emitent zobowiązuje się do wypłaty regularnych płatności odsetkowych o zmiennej wysokości obliczanych na bazie zmiennej stawki referencyjnej. Stawką referencyjną może być np. stawka WIBOR lub rentowność bonów skarbowych. Stawka referencyjna jest zwykle powiększana o stałą wysokość zwaną marżą odsetkową (mającą charakter premii dla nabywcy obligacji). Wypłacane przez emitenta odsetki mogą być różnej wysokości w każdym okresie odsetkowym. Obligacje o zmiennym oprocentowaniu zabezpieczają nabywcę przed niekorzystnymi zmianami (wzrostem) stóp procentowych.

 

Obligacje indeksowane

Szczególnym rodzajem obligacji o zmiennym oprocentowaniu są obligacje indeksowane, dla których odsetki (a czasem również wartość obligacji otrzymywana przy wykupie) są dodatkowo zmieniane (indeksowane) o określoną stawkę wynikającą ze zmian określonego z góry wskaźnika (indeksu). Indeksem tym jest najczęściej wskaźnik inflacji. Obligacje indeksowane inflacją zabezpieczają przed spadkiem wartości nabywczej zainwestowanych środków.

 

Obligacje zerokuponowe

Tego rodzaju obligacje nie wypłacają wcale odsetek, ale za to są emitowane po cenie niższej niż cena nominalna. Dochodem inwestora jest zysk kapitałowy, a więc różnica między ceną emisyjną a ceną nominalną, inaczej dyskonto. Wielkość dyskonta zależy od długości terminu zapadalności obligacji (im dłuższy termin, tym dyskonto większe) oraz ogólnej oceny emitenta przez inwestorów. Obligacje zerokuponowe zachowują się podobnie jak obligacje o stałym oprocentowaniu i w przypadku dotrzymania ich do wykupu zapewniają stały, znany w momencie zakupu, zysk.


 

Co zyskuje obligatariusz?

 

Odsetki lub dyskonto

Podstawowym dochodem obligatariusza są odsetki od obligacji. Odsetki są wypłacane w formie okresowych płatności, czyli tzw. kuponów. Najczęściej okresy odsetkowe (czas od wypłaty jednego kuponu do następnego) ustalane są na 3 lub 6 miesięcy. Rzadziej występują okresy 1 lub 12 miesięczne. Istnieją też obligacje, które wypłacają odsetki tylko w momencie wykupu obligacji. W czasie od daty emisji do daty wykupu odsetki mogą być naliczane liniowo lub kapitalizowane w okresach odsetkowych. W tym drugim wariancie mamy do czynienia z procentem składanym, gdyż w drugim i kolejnych okresach odsetki są naliczane nie tylko od nominału, ale i od wcześniej naliczonych odsetek.

W przypadku obligacji zerokuponowych inwestor nie otrzymuje żadnych odsetek, a cały zysk pochodzi z tzw. dyskonta. Obligacje zerokuponowe sprzedawane są po cenie niższej niż nominał, a wykupywane po wartości nominalnej. Różnica między tymi ceną zakupu a ceną wykupu to dyskonto.

 

Zabezpieczenie

Spłata zobowiązań przez emitenta może być dodatkowo zabezpieczona. Mówimy w takim przypadku o obligacjach zabezpieczonych. Do najpopularniejszych zabezpieczeń należą hipoteki, zastawy rejestrowe i cesje.

 

Opcje dodatkowe

Obligacje mogą zawierać dodatkowe opcje. Są to uprawnienia określone w warunkach emisji obligacji, które przysługują obligatariuszom (np. prawo do zamiany na akcje emitenta, prawo pierwszeństwa, prawo do żądania przedterminowego wykupu) lub emitentowi obligacji (np. prawo wcześniejszego wykupu obligacji).

 

Płynność

Obligacje po emisji mogą być przedmiotem obrotu publicznego lub prywatnego. Obrót publiczny to obrót zorganizowany, który odbywa się na giełdach i w alternatywnych systemach obrotu (ASO). W Polsce obrót obligacjami skupiony jest na rynku Catalyst. Transakcje prywatne mogą być zawierane pomiędzy inwestorami poza rynkiem publicznym, są jednak obłożone podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC).

Zwiększenie płynności obligacji może również odbywać się poprzez zawarcie w warunkach emisji obligacji możliwości wezwania emitenta do wcześniejszego wykupu obligacji.