W określonych w warunkach emisji obligacji terminach płatności odsetek na rachunek inwestora wpływają środki pieniężne. W przypadku obligacji notowanych na Catalyst środki z odsetek wypłacane są na rachunek pieniężny powiązany z rachunkiem maklerskim, w przypadku obligacji nienotowanych środki najczęściej wpływają na wskazany wcześniej przez obligatariusza rachunek bankowy.
Techniczne aspekty wypłaty odsetek
Za obsługę odsetek wypłacanych przez emitentów obligacji notowanych na Catalyst odpowiedzialny jest Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych. KDPW odpowiada również za wypłatę kwoty wykupu obligacji (nominał) oraz obsługuje transakcje przedterminowego wykupu.
Aby wyznaczyć wysokość odsetek (wysokość kuponu), należy zapoznać się z warunkami emisji obligacji. W warunkach emisji podawane są wszystkie informacje dotyczące wypłaty oprocentowania, m.in. dokładne wzory, jak wyliczyć wysokość odsetek.
Okresy odsetkowe ustalane są przez emitenta również w warunkach emisji. Podawane są tam daty rozpoczęcia okresów odsetkowych, daty ustalenia praw do odsetek i daty wypłaty odsetek oraz kwoty głównej. Długość trwania okresów odsetkowych najczęściej wynosi 3, 6 lub 12 miesięcy. Istnieją jednak również obligacje, których oprocentowanie wypłacane jest jednorazowo – przy wykupie obligacji.
Na koniec każdego okresu odsetkowego ustalane jest prawo obligatariuszy do otrzymania odsetek. Zgodnie ze standardem Catalyst prawo do odsetek jest ustalane w szóstym dniu roboczym przed dniem wypłaty odsetek. Oznacza to, że na rachunek obligatariusza, który był posiadaczem obligacji w dniu ustalenia prawa do odsetek po sześciu dniach roboczych od tego dnia wpłyną środki pieniężne z odsetek. Sytuacja wygląda analogicznie w przypadku wykupu lub przedterminowego wykupu – prawa do otrzymania kwoty głównej z obligacji ustalane są na sześć dni roboczych przed terminem wykupu.
Przykład
Aby otrzymać odsetki należne za dany okres odsetkowy należy być posiadaczem obligacji w terminie ustalenia praw do odsetek, a więc sześć dni roboczych przed terminem wypłaty odsetek. Trzeba również wziąć po uwagę, że transakcje na Catalyst są rozliczane w terminie dwóch dni roboczych (D+2). Jeżeli prawo do odsetek od przykładowych obligacji jest ustalane w dniu 18 lipca (czwartek), to żeby otrzymać odsetki należy je zakupić najpóźniej w dniu 16 lipca (wtorek). Odsetki od tych obligacji zostaną wypłacone w dniu 26 lipca (piątek).
Warto zwrócić uwagę, że w związku z sześciodniowym terminem ustalenia praw do odsetek może zdarzyć się, że nie nabędziemy prawa do odsetek w jednym terminie odsetkowym. Kupując obligacje w taki sposób, że rozliczenie transakcji odbędzie się po terminie ustalenia prawa do odsetek a przed terminem ich wypłaty, nie nabywamy praw odsetek. Odsetki za ten okres odsetkowy otrzyma obligatariusz, który sprzedał nam obligacje. Sytuacja taka może zdarzyć się w ostatnich siedmiu dniach roboczych każdego okresu odsetkowego.
Należy pamiętać, że cena notowanych na Catalyst obligacji na rachunku inwestycyjnym podawana jest jako cena rozliczeniowa, czyli „brudna” – zawierająca wartość odsetek. Jeżeli w dniu ustalenia praw do odsetek obligatariusz posiadał na rachunku obligacje, to ich wartość korygowana jest o wysokość wypłacanych odsetek – wartość odsetek odejmowana jest od wartości obligacji. Wartość rachunku w tym dniu wyraźnie spada. Z kolei w dniu płatności odsetek na rachunek obligatariusza wpływają środki pieniężne z odsetek.
Opodatkowanie odsetek od obligacji
Dochody z odsetek podlegają opodatkowaniu. W przypadku osób fizycznych będących polskimi rezydentami podatek pobierany jest ryczałtowo – na rachunek obligatariusza wpływają odsetki pomniejszone o pobrany podatek. Stawka podatku od dochodów kapitałowych ustalona jest na poziomie 19%. Podatek nie jest pobierany, jeśli obligacje zdeponowane są na Indywidualnym Koncie Emerytalnym (IKE).
Kupowanie obligacji pod koniec okresu odsetkowego może być niekorzystne podatkowo. Biorąc pod uwagę, że płaci się narosłe odsetki sprzedającemu, opodatkowanie otrzymanych odsetek może być wyższe od osiągniętego zysku. Po zapłaceniu odsetek sprzedającemu w rzeczywistości osiągamy tylko część z odsetek danego okresu odsetkowego, natomiast podatek płaci się ryczałtowo, od całości wypłacanych odsetek, w wysokości 19%.
Przykład
Kupujemy obligację o wartości nominalnej 1.000 zł po kursie 100% w 15 lipca, na dwa tygodnie przed końcem okresu odsetkowego. Rozliczenie transakcji odbędzie się 17 lipca (D+2), wtedy też stajemy się właścicielem obligacji. Sprzedającemu oprócz nominału płacimy odsetki narosłe na dzień 17 lipca w wysokości 15,82 zł. Okres odsetkowy kończy się 31 lipca, w tym samym dniu wypłacane są odsetki za bieżący okres odsetkowy w wysokości 18,70 zł. W rzeczywistości stajemy się więc właścicielem 18,70-15,82=2,88 zł odsetek. Wypłacone odsetki są jednak pomniejszone o zryczałtowany podatek w wysokości 19% a więc 18,70 zł * 19% = 3,55 zł. Zysk z odsetek jest więc mniejszy od zapłaconego podatku.
Rodzaje oprocentowania obligacji
Wszystkie dane dotyczące oprocentowania są zawsze podawane przez emitenta w warunkach emisji. Wśród tych danych znajdują się między innymi dane dotyczące rodzaju oprocentowania obligacji, a więc wynagrodzenia, jakie otrzymuje inwestor od emitenta za pożyczoną kwotę. Najpopularniejsze rodzaje oprocentowania to stałe i zmienne, istnieją też jednak inne sposoby wynagradzania obligatariuszy.
- Obligacje o stałym oprocentowaniu – ich oprocentowanie w okresie trwania obligacji jest takie same. W każdym okresie odsetkowym inwestor zyskuje z odsetek taką samą wartość, wyrażoną w procentach. Dla takich obligacji można dokładnie obliczyć oczekiwaną rentowność obligacji w całym terminie trwania obligacji.
- Obligacje o zmiennym oprocentowaniu – wysokość oprocentowania tych obligacji zmienia się w kolejnych okresach odsetkowych. Oprocentowanie takich obligacji uzależnione jest najczęściej od krótkoterminowej stopy procentowej, np. WIBOR powiększonej o kilka punktów procentowych marży. Nie da się dokładnie określić rentowności inwestycji. Można obliczyć wyłącznie przybliżoną wartość rentowności inwestycji w taką obligację, opierając się o prognozy stopy procentowej.
- Obligacje indeksowane – wysokość oprocentowania, a czasami również kwoty wykupu (nominału) zmienia się w zależności od indeksu, którym najczęściej jest stopa inflacji. Obligacje te zabezpieczają przed spadkiem wartości nabywczej zainwestowanych środków. Można wyliczyć jedynie przybliżoną rentowność dokonanej inwestycji, przyjmując jako dane prognozy zastosowanego indeksu.
- Obligacje zerokuponowe – od tych obligacji odsetki nie są wypłacane. Wynagrodzeniem inwestora jest dyskonto od wartości nominalnej, jakie uzyskuje on przy zakupie obligacji. Różnica między nominałem a zapłaconą ceną stanowi zysk inwestora. Dla tych obligacji da się dokładnie wyliczyć rentowność inwestycji do końca okresu trwania obligacji.