Trwa czas rozliczania się podatników z dochodów osiągniętych w 2017 r. Do dnia 30 kwietnia 2018 roku (poniedziałek) trzeba złożyć zeznania podatkowe, w tym PIT-38, czyli rozliczenie dochodów ze sprzedaży akcji, udziałów i innych dochodów kapitałowych osiągniętych w roku 2017. Należy też pamiętać, że w razie ewentualnej niedopłaty podatku, również do 30 kwietnia, należy uregulować całość niedopłaty, wpłacając na konto Urzędu Skarbowego odpowiednią kwotę. Z kolei ewentualna nadpłata podatku zostanie zwrócona inwestorowi przez Urząd Skarbowy, w terminie do trzech miesięcy od daty złożenia formularza PIT-38.

Podatek „Belki”

Podatek od dochodów kapitałowych został wprowadzony w Polsce w 2002 roku, z inicjatywy Marka Belki, ówczesnego wicepremiera i ministra finansów w rządzie Leszka Millera. Dlatego też podatek ten często jest potocznie nazywanym podatkiem „Belki”.

Dochody kapitałowe

Definicja dochodów kapitałowo-pieniężnych wskazana jest w art. 17.1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity ogłoszony dnia 8 grudnia 2017 r., Dz.U. 2018 poz. 200).

Według w/w ustawy przedmiotem opodatkowania są:

• odsetki od pożyczek;
• odsetki od wkładów oszczędnościowych i środków na rachunkach bankowych lub w innych formach oszczędzania, przechowywania lub inwestowania, z wyjątkiem środków pieniężnych związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą;
• odsetki (dyskonto) od papierów wartościowych;
• dywidendy i inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych faktycznie uzyskane z tego udziału, w tym również:
  1. dywidendy z akcji złożonych przez członków pracowniczych funduszy emerytalnych na rachunkach ilościowych,
  2. oprocentowanie udziałów członkowskich z nadwyżki bilansowej (dochodu ogólnego) w spółdzielniach,
  3. podział majątku likwidowanej osoby prawnej lub spółki,
  4. wartość dokonanych na rzecz wspólników spółek, nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń;
• przychody z tytułu udziału w funduszach kapitałowych;
• przychody z:
  1. odpłatnego zbycia udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych,
  2. realizacji praw wynikających z papierów wartościowych, o których mowa w art. 3 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi;
• przychody z odpłatnego zbycia prawa poboru, w tym również ze zbycia prawa poboru akcji nowej emisji przez pracowniczy fundusz emerytalny w imieniu członka funduszu;
• przychody członków pracowniczych funduszy emerytalnych z tytułu przeniesienia akcji złożonych na rachunkach ilościowych do aktywów tych funduszy;
• wartość wkładu określoną w statucie lub umowie spółki, a w razie ich braku wartość wkładu określoną w innym dokumencie o podobnym charakterze – w przypadku wniesienia do spółki albo do spółdzielni wkładu niepieniężnego;
• przychody z odpłatnego zbycia pochodnych instrumentów finansowych oraz z realizacji praw z nich wynikających.

Sposób opodatkowania dochodów kapitałowo-pieniężnych

Określone w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych dochody kapitałowe mogą być rozliczane na dwa sposoby:

• dochody rozliczane w formie ryczałtu,
• dochody rozliczane w formie odrębnego zeznania podatkowego PIT-38.

Dochody rozliczane w formie ryczałtu

Do dochodów rozliczanych w formie ryczałtu zalicza się m.in. dochody z odsetek i dywidend. Dochody rozliczane w formie ryczałtu wskazane są w art. 30a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Podatek od tej grupy dochodów jest obliczany i przekazywany do Urzędu Skarbowego przez płatnika, którym jest podmiot wypłacający odsetki czy dywidendę. Płatnikiem może być na przykład dom maklerski, który prowadzi rachunek inwestycyjny podatnika (inwestora), na którym zdeponowane są akcje, od których wypłacana jest dywidenda, czy obligacje, od których płacone są odsetki.

W praktyce oznacza to, że faktyczny podatnik (inwestor) nie jest zobligowany ani do obliczenia ani do wpłaty podatku ponieważ dokonuje tego za niego płatnik. Inwestor nie ma obowiązku złożenia do Urzędu Skarbowego osobnego formularza PIT, ani nie otrzymuje żadnego formularza rozliczenia podatku od płatnika.

Przy rozliczaniu dochodów kapitałowych w formie ryczałtu nie uwzględnia się kosztów uzyskania przychodu. Podatek od tej grupy dochodów wynosi 19%.

Dochody rozliczane w formie odrębnego zeznania podatkowego PIT-38

Dochody rozliczane poprzez formularz PIT-38 wskazane są w art. 30b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Poprzez formularz PIT-38 rozliczany jest dochód osiągnięty w roku podatkowym, wynikający z różnicy między przychodami i kosztami uzyskania przychodów, pochodzących z:

• tytułu odpłatnego zbycia papierów wartościowych,
• realizacji praw wynikających z papierów wartościowych,
• tytułu odpłatnego zbycia pochodnych instrumentów finansowych oraz z realizacji praw z nich wynikających,
• tytułu odpłatnego zbycia udziałów (akcji),
• objęcia udziałów (akcji) w spółkach mających osobowość prawną albo wkładów w spółdzielniach w zamian za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część,
• odpłatnego zbycia udziałów (akcji) spółki kapitałowej powstałej w wyniku przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną w jednoosobową spółkę kapitałową.

Dochód wykazywany w formularzu PIT-38 objęty jest stawką podatku w wysokości 19%.

Formularz podatkowy PIT-38

Ważną różnicą pomiędzy podatkami rozliczanymi na formularzach PIT-36 i PIT-37 a formularzem PIT-38 jest to, że PIT-38 służy wyłącznie do rozliczenia indywidualnego. Nie ma możliwości wspólnego rozliczenia dochodu małżonków. W przypadku, gdy oboje małżonkowie w danym roku podatkowym osiągnęli dochody np. ze sprzedaży akcji na giełdzie papierów wartościowych, muszą oni złożyć indywidualne (osobne) rozliczenia PIT-38.

Informacja PIT-8C

Najczęstszym przypadkiem, który wymusza sporządzenia zeznania rocznego PIT-38, jest osiągnięcie dochodów z handlu instrumentami finansowymi na giełdzie papierów wartościowych. W takim wypadku podstawą rozliczania podatku (sporządzenia PIT-38) jest formularz PIT-8C. Inwestor otrzymuje PIT-8C z biura maklerskiego, które prowadzi jego rachunek inwestycyjny. PIT-8C jest wystawiany przez podmiot prowadzący rachunek do końca lutego roku następującego po roku podatkowym, za który wystawiany jest formularz.

Ważnym jest, aby pamiętać o aktualizacji swoich danych w podmiotach prowadzących rachunki inwestycyjne. Dotyczy to zwłaszcza danych teleadresowych. W przypadku zmiany miejsca zamieszkania albo adresu korespondencyjnego, podmiot prowadzący rachunek inwestycyjny może nie być w stanie wysłać formularza PIT-8C, a więc niemożliwe stanie się również prawidłowe rozliczenie się inwestora z Urzędem Skarbowym.

W przypadku, gdy inwestor posiada więcej rachunków inwestycyjnych, otrzyma on informację PIT-8C oddzielnie, z każdego z podmiotów, które prowadzą jego rachunki inwestycyjne. W takim wypadku inwestor musi w formularzu PIT-38 wykazać sumę przychodów i kosztów z wszystkich swoich rachunków inwestycyjnych.

Należy pamiętać, że biuro maklerskie wystawiające PIT-8C, uwzględni w nim wyłącznie koszty nabycia instrumentów finansowych, które są mu znane. Jeżeli inwestor poniósł inne wydatki związane z nabyciem instrumentów finansowych, powinien on w takiej sytuacji samodzielnie uwzględnić je w zeznaniu podatkowym PIT-38. Do najczęstszych sytuacji tego typu dochodzi w momencie, kiedy inwestor zaciąga kredyt bankowy na zakup akcji. W takim wypadku biuro maklerskie nie wykaże kosztów kredytu w formularzu PIT-8C, nawet gdy kredytu udziela bank, do którego należy biuro maklerskie prowadzące rachunek inwestora. Innym częstym przypadkiem, w którym podmiot prowadzący rachunek inwestycyjny nie będzie posiadał pełnej informacji o kosztach nabycia papierów wartościowych poniesionych przez inwestora, jest zmiana biura maklerskiego w ciągu roku podatkowego.

W przypadku, gdy inwestor w ciągu roku podatkowego nie wykona żadnych operacji sprzedaży instrumentów finansowych, biuro maklerskie prowadzące jego rachunek inwestycyjny nie wystawi formularza PIT-8C.

Dochody kapitałowe osiągane poza rachunkiem inwestycyjnym

Formularz PIT-38 nie jest przeznaczony tylko i wyłącznie do wykazywania dochodów osiągniętych z tytułu handlu instrumentami finansowymi na giełdzie papierów wartościowych. Muszą go wypełnić także osoby, które uzyskały dochód ze zbycia akcji czy udziałów spółek nie notowanych na rynku giełdowym. W takim przypadku podatnik musi samodzielnie ustalić przychody i koszty i uwzględnić je w zeznaniu PIT-38. Jeżeli inwestor miał w roku podatkowym przychody na rachunku inwestycyjnym oraz poza rynkiem giełdowym, musi on wykazać sumę wszystkich przychodów i kosztów, pochodzących zarówno z handlu na giełdzie papierów wartościowych, jak i pozagiełdowych.

Moment powstania obowiązku podatkowego

Do rozliczania przychodów i kosztów z tytułu zbycia instrumentów finansowych istotny jest moment ich sprzedaży (określa się je na dzień uzyskania przychodu). Dochód z instrumentów finansowych wylicza się jako różnicę kwoty przychodu z ich sprzedaży w danym roku podatkowym, a sumą kosztów poniesionych na ich nabycie, niezależnie czy powstały one w tym samym roku podatkowym, czy też we wcześniejszych latach.

Przychód ze sprzedaży instrumentów finansowych powstaje w momencie przeniesienia na kupującego ich własności. Co istotne, przychód stanowią kwoty należne ze sprzedaży instrumentów finansowych, nawet jeżeli faktycznie nie zostały one jeszcze przez inwestora (podatnika) otrzymane.

Koszty nabycia instrumentów finansowych

Najczęściej ponoszonymi kosztami nabycia instrumentów finansowych są koszty obsługi rachunku inwestycyjnego i koszty transakcji, w tym: opłaty za prowadzenie rachunku, prowizje płacone przy transakcjach kupna i sprzedaży, opłaty za przechowywanie czy też prowizje od transferu instrumentów finansowych. Innymi kosztami mogą być wydatki związane z zakupem papierów wartościowych poza rynkiem giełdowym, np. opłaty notarialne. Do kosztów zakupu instrumentów finansowych można też zaliczyć zapłacone prowizje i odsetki od kredytów udzielonych na ich kupno.

Rozliczenie zysków i strat

W przypadku, gdy inwestor w danym roku podatkowym wykaże stratę z inwestycji kapitałowych, może on w ciągu kolejnych pięciu lat podatkowych odliczyć ją od osiąganych w tych latach zysków. W każdym z tych lat może odliczyć jednak nie więcej niż 50% poniesionej wcześniej straty.

Przykład:

Inwestor w 2015 roku wykazał 100.000 zł straty z inwestycji kapitałowych (wykazywanych w PIT-38). W roku 2016 jego zyski kapitałowe wyniosły 200.000 zł, ale w wyniku straty z poprzedniego roku może on odliczyć od tego zysku 50.000 zł (50% ze 100.000 zł). W wyniku tego zapłacony przez niego podatek w 2016 roku wyniesie nie 38.000 zł (19% z 200.000 zł) ale 28.500 zł (19% ze 150.000 zł). Jeżeli w roku 2017 inwestor ten osiągnął z kolei 30.000 zł zysku z inwestycji kapitałowych, może on rozliczyć kolejne 30.000 zł straty z roku 2015, dzięki czemu w ogóle nie zapłaci w 2017 roku podatku od dochodów kapitałowych. Ponadto do rozliczenia zostanie mu jeszcze 20.000 zł straty z roku 2015, które będzie mógł on rozliczyć w latach 2018, 2019 lub 2020.

Konsekwencje za wykroczenia i przestępstwa skarbowe

Należy bezwzględnie przestrzegać terminów złożenia zeznania podatkowego i wpłaty na konto Urzędu Skarbowego należnych podatków. W przypadku spóźnienia się ze złożeniem lub niezłożenia formularzy PIT albo niewpłacenia należnego podatku Urząd Skarbowy może nałożyć na podatnika surowe kary:

• Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie przekracza ustawowy próg, równy pięciokrotności wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2018 roku minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 2.100 zł) mamy do czynienia z przestępstwem skarbowym. W takim przypadku Kodeks Karny Skarbowy przewiduje możliwość ukarania podatnika karą grzywny w wysokości od 10 do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie. Minimalna stawka dzienna w 2018 roku wynosi 70 zł, a maksymalna 28.000 zł. Nałożona grzywna może więc wynieść od 700 do 20.160.000 zł.
• Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie nie przekracza ustawowego progu pięciokrotności wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, mamy do czynienia z wykroczeniem skarbowym. W przypadku wykroczenia skarbowego podatnik może zostać ukarany grzywną w wysokości od jednej dziesiątej do dwudziestokrotności wysokości minimalnego wynagrodzenia, czyli od 210 do 42.000 zł.

UWAGA!!!

Niniejszy artykuł ma na celu wskazanie jedynie ogólnych wiadomości dotyczących rozliczania podatków, w szczególności podatku od dochodów kapitałowych i nie wyczerpuje wszystkich zagadnień związanych z ich rozliczaniem.

Przed rozliczeniem się z obowiązujących podatków należy zapoznać się z aktualnie obowiązującymi przepisami prawa, w szczególności z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. ustawą z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity ogłoszony dnia 8 grudnia 2017 r., Dz.U. 2018 poz. 200). i innymi obowiązującymi aktami prawnymi związanymi z rozliczaniem i płaceniem podatków.

W celu rozliczenia się z obowiązujących podatków należy skonsultować się z licencjonowanym doradcą podatkowym.